Năm 1625, ông Đào Duy Từ vào xứ Thuận Quảng Đàng Trong. Năm 1627 Đào Duy Từ được Trần Đức Hòa tiến cử với chúa Nguyễn Phúc Nguyên và được trọng dụng. Chúa Phúc Nguyên gọi ông Đào Duy Từ là thầy để tỏ lòng kính trọng.

Năm 1630, sau cuộc xung đột đầu tiên với quân chúa Trịnh Đàng Ngoài, nhu cầu phòng thủ trở nên cấp thiết, Đào Duy Từ chủ xướng việc thiết kế và chỉ đạo xây dựng các luỹ gồm: lũy Trường Dục, lũy Nhật Lệ, lũy Trường Sa (nay thuộc thành phố Đồng Hới và huyện Quảng Ninh).

Trong suốt cuộc nội chiến Trịnh - Nguyễn, luỹ Đào Duy Từ đã phải chống đỡ với rất nhiều cuộc tấn công từ Đàng Ngoài của quân Trịnh.

• Năm 1633, chúa Trịnh Tráng kéo quân đến cửa biển Nhật Lệ dàn trận đánh quân Nguyễn, bị quân chúa Phúc Nguyên đánh cho đại bại, quân Trịnh hoảng loạn vứt bỏ xe pháo mà bỏ chạy.
• Năm 1648, chúa Trịnh Tráng sai Lê Văn Hiểu đem quân tấn công, quân Nguyễn do cha con Trương Phúc Phấn chỉ huy cố thủ tại luỹ Trường Dục. Thế tử Phúc Tần và Nguyễn Hữu Tiến mang quân ra Quảng Bình cứu viện và đã đánh tan quân Trịnh. Quân Trịnh thiệt hại nghiêm trọng: 3 tướng lĩnh cao cấp và 3000 lính bị bắt làm tù binh.
• Năm 1672, chúa Trịnh Tạc đã cho dồn toàn lực đánh vào Đàng Trong sau khi đã diệt được họ Mạc ở Cao Bằng (1667). Trịnh Căn lĩnh thủy binh, Lê Thì Hiến lĩnh bộ binh. Quân Trịnh với lực lượng hùng hậu đã tiến đánh vào luỹ Nhật Lệ do Nguyễn Hữu Hiệp làm chủ tướng, cùng Hữu Dật và Nguyễn Mỹ Đức ra chống cự, tự chúa Phúc Tần ra tiếp ứng. Đây là lần giao tranh ác liệt nhất trong lịch sử cuộc nội chiến, quân Trịnh hăng hái đánh lũy mấy lần suýt hạ được nhưng Hữu Dật cố sức chống đỡ. Quân Trịnh đánh mãi không thắng phải rút về Bắc Bố Chính.

Vua Thiệu Trị của nhà Nguyễn đi qua hệ thống Lũy Thầy hùng vĩ này vì khâm phục trước công lao tổ tiên đã giữ vững cõi Nam mà đã ban cho lũy này tên mới là "Định Bắc trường thành".